Urlopy bezp³atne charakteryzuj± siê tym, ¿e pracownik jest zwolniony od ¶wiadczenia pracy, a pracodawca od p³acenia mu za ten okres wynagrodzenia.
Urlopy bezp³atne mo¿na podzieliæ na dwie grupy. Do tej pierwszej nale¿± urlopy udzielane na wniosek pracownika. Jedynym warunkiem formalnym jest z³o¿enie przez pracownika wniosku na pi¶mie.
Pracownik mo¿e nie podawaæ w nim nawet przyczyny, dla której prosi o udzielenie urlopu. Zgoda na skorzystanie z takiego urlopu nale¿y do swobodnej decyzji pracodawcy.
Podczas tego urlopu stosunek pracy ulega zawieszeniu. Pracownikowi nie przys³uguj± w tym czasie ¿adne uprawnienia pracownicze.
Jedynie, o czym by³a ju¿ mowa na ³amach naszego portalu przy omawianiu urlopów wypoczynkowych, urlop bezp³atny udzielony na okres krótszy ni¿ jeden miesi±c nie wp³ywa na wymiar urlopu wypoczynkowego w danym roku kalendarzowym.
Drug± grupê urlopów stanowi± te, do udzielenia których pracodawca jest zobowi±zany przez odpowiednie przepisy prawa. Taki urlop bezp³atny na ogó³ jest zaliczany do uprawnieñ pracowniczych.
Fakt, ¿e urlop bezp³atny mo¿e byæ udzielony tylko na wniosek pracownika, oznacza jednocze¶nie, i¿ pracodawca nie mo¿e zmusiæ pracownika do udania siê na urlop bezp³atny.
Udzielenie pracownikowi urlopu bezp³atnego – niezgodnie z przepisem art. 174 § 1 k.p. – z inicjatywy pracodawcy i bez pisemnego wniosku pracownika o udzielenie mu takiego urlopu jest w ¶wietle prawa bezskuteczne. Pracownikowi, który w okresie tak udzielonego urlopu bezp³atnego by³ niezdolny do pracy wskutek choroby, przys³uguje zasi³ek chorobowy.
Tak jak brak przepisów, które uzale¿nia³yby mo¿liwo¶æ skorzystania z urlopu bezp³atnego na wniosek pracownika od jakich¶ okre¶lonych przyczyn, tak prawo nie stawia ¿adnych ograniczeñ co do okresu trwania tego urlopu.
Dopuszczalne jest natomiast, gdy urlop bezp³atny ma trwaæ d³u¿ej ni¿ 3 miesi±ce, aby strony przewidzia³y mo¿liwo¶æ wcze¶niejszego odwo³ania pracownika z tego urlopu.
Pracownik ma ustawowy obowi±zek wyst±pienia o urlop bezp³atny na pi¶mie. Z tre¶ci przepisów jasno wynika, ¿e nie mo¿na wyprowadziæ wniosku, i¿ zwracaj±c siê o urlop bezp³atny, pracownik powinien podaæ na pi¶mie, jakie s± przyczyny jego ¿±dania.
Brak jest wyra¼nego przepisu okre¶laj±cego formê, w jakiej pracodawca ma udzieliæ zgody lub odmówiæ wnioskowi pracownika. Nie ma on te¿ ustawowego obowi±zku uzasadnienia decyzji odmownej.
Wprawdzie art. 174 nie reguluje formy, w jakiej pracodawca rozstrzyga wniosek pracownika o urlop bezp³atny, ale orzecznictwo decyduje o tym, ¿e powinno to byæ dokonane na pi¶mie.
Nie ma przeszkód, aby w trakcie urlopu bezp³atnego u macierzystego pracodawcy pracownik podj±³ zatrudnienie u innego pracodawcy. Podjêcie takiego zatrudnienia mo¿e byæ nawet celem urlopu bezp³atnego.